Kamis, 18 September 2008

MAMUNGKA PARTONDONGON

Asa unang gabe basis ni pangantusionta di angka Ulaon Adat DI PANGOLION NI ANAK/PAMULIHON BORU naung somal taulahon di tano pangarantoan on, denggan do ra molo pinatorang saotik dison pardalan ni Ulaon sisongoni sian namamungka sahat ro di namangujungi Ulaon Adat di napangolihon Anak/Pamulihon Boru di mulana i, di hita angka par-Silindung:
Adat do Ugari, Sinihathon ni Mulajadi –
Siradotan manipat ari, Salaon di siulubalang ari
Jongjong Adat sitongka do i tabaon, Peak pe Adat sitongka do i langkaan
Adat na so jadi mose, Uhum na so jadi muba.

Denggan ma bulu godang denggan baen hitehite,
molo adong anak magodang/ boru magodang denggan ma asa hot ripe
Asa tubuan laklak tubuan singkoru, tubu sanggar di parsopoan
Asa tubu di nasida Anak dohot Boru, asa jengjar-jengkar di parngoluan

Molo dung dihalomohon sada Anak Baoa naeng mardongan saripe dohot sada namarbaju, dipaboa ma tu Natorasna jala molo lomo do roha ni Natorasna naeng martondong tu Parboru marhite Boru tinodo ni Anaknai, migor do dihapogani manjou Pamoruonna asa laho mangjubungi Parborui.
Manungkun tu Parboru; biasana parjolo ma nasida manghubungi apala Boru ni Parborui paboahon sangkap nasidai.

Dung manghatai Boru ni Paranak tu Boru ni Parborui, migor do ulahonon ni Boru ni Parborui laho pabotohon sangkap napinasahat ni Boru ni Paranaki tu Hula-Hulana, Natoras ni Boru nasinagkap ni Paranali nanaeng parumaenna .
Molo dioloi Hula-Hulana do sangkap ni Paranaki (biasana nunga dipaboa Borunai tu nasida sangkap ni si Doli) migor ma dihubungi nasida Boru ni Paranaki paboahon pangoloion ni Hula-Hulana manjalo sangkap ni Paranak laho manopot Borunai.
Dibuhul ma tingki laho naek Pande lapatanna tingki haroro ni utusan ni Paranak mandapothon Parboru tu Jabu ni Parborui laho patuahon panghataion i.

Ro ma rombongan ni Paranak: Dongan Tubu, Boru, Dongan Sahuta ni Paranak, tu bagas ni Parboru, songon namamungka panghataion di sangkap ni Anak nasida naeng mardongan saripe dohot Boru ni Parboru tinopot nasida i. ima nidokna Naek Pande. Jala namanguluhon panghataion disi digoari ma Pande Hata.
Manghatai ma Pande Hata sian Paranak dohot Pande Hata sian Parboru manaringoti sangkap ni anak nasida nanaeng parajahon boru nasida (mardongan saripe). Molo dung tingkos jala masioloan nasida taringot ni sangkap ni anakhon nasida, dipatua ma hata ni naposo i jala ditingkion didok ma Patua Hata. Ndang i dope sautna, na ingkon ro dope Pande Hata ni Paranak nalobi lengkap tu bagas ni Parboru, laho manghatai Sinamot (Marhusip-husip)

Najolo didok do goarna Marhata Sinamot manang Manghatai sinamot.
Ditingki on, songon naung pinatorang diginjang i nunga dipasada sasudena ima: Napatua Hata dohot Namarhusip jala ndang adong pola be sipingkiran, ai ma sidung hian sude dihatai Suhut Paranak dohot Suhut Parboru, holan namanambor-nambori nama anggo Ulaon Marhusip.

Di Ulaon Namarhata Sinamot (nuaeng Marhusip) terjadi ketegangan, saut manang na so saut partondongon i, haputusanna dinamanghatai sinamot i do..
Borhat ma Horong Paranak diboan nasida ma Parbue sitonggi-tonggi, sisigaton ni Parboru. Dung sahat tu Bagas ni Parboru, dipasahat ma i laho sisigatan ni Parboru.
Jolo disigati Pihak Parboru do i nabinoan ni Paranaki asa disuru nasida hundul.
Ndang mamboan Sipanganon namartudu-tudu Paranak tu Bagas ni Parboru ditingki Naek Pande songon namasa di Jakarta on Marhata Sinamot (Marhusip)

Alai anggo Pihak Parboru napaimahon haroro ni Paranaki, paradehon sipanganon ma nasida laho manamuei Pihak Paranak na ro. Paradeon ni Parboru do di si sipanganon dohot juhut namarsaudara, lapatanna sipanganon namartudu-tudu, patuduhon na so jagal rambingan manang jagal pasar. Di cara sisongon on ma tarida timbo ni budaya ni Bangso Batak, na tongtong pasangaphon tamue manang tondong na ro mandapothon nasida. Tung so hum do roha ni Halak Batak molo ro tondongna sian huta naasing, mulak sian bagasna so jolo mangan ingkon do tamueanna.. Hasomalan nadenggan situtu do i di ngolu ni hita Halak Batak.

Dung tipak sude sipanganon di jolo ni napungui, dipeakhon Parboru ma Tudu-tudu ni sipanganoni di tonga-tonga ni napungu i, napaboahon tu sude na pungu i na so Jagal Rambingan diparade Parboru manjakhon haroro nasida.
Ditingki mangan nasida mandok hata ma sahalak horong ni Parboru ima hata sidumaduma mangan jala didok ma:

horong ni Parboru : Hamu tondongnami, na ro tu huta on,
didok umpama :
Marbau tanduk, marbau holi-holi, godang sibutongbutong,
otik si pir ni tondi Tung so sadia pe sipanganon i, pamurnas ma tu daging, saudara tu bohi,
Horas ma namanganhon, Horas ma napatupahon.
Sitiktik ma sigompa. Golang-golang pangarahutna, songoni pe sipanganon natupa sai godang ma pinasuna.
horong ni Paranak : I ma tutu Rajanami, Raja ni Hula-Hula, Gabe ma namala, gabe ma nanilean Godang do sipanganon na nileanmunai, ba godang ma dihamu pinasuna tu joloan ni ari on.
Botima
Parboru : I ma tutu, di hamu Tondongnami, Sahat ma nauli ro ma najagar tu hita on saluhutna.
Sude ma rap mandok : I ma tutu.

Parboru : Dung sidung mangan, huhut sidung namasisisean Paranak dohot Parboru taringot tu sipanganon dohot haroro ni Paranak sahat ma tu pokok panghataion ima angka di hata sinamot dohot angka parjambaran dohot lan na asing namardomu tu sangkap ni haroro nasida.
Manghatai ma hita hamu Raja ni Parboruon. Nunga nihatahon nangkining di hata sidumaduma mangani, taringot di sipanganon naung tapangani, di jabu namarampang namarjual, namarsangap namartua on, sigonggom pangisina. dst. dst.
PARANAK : Olo Rajanami, nunga hupangan hami sipanganoni nihabutongkon dst
laos ditambai muse Ia tambor bonana, rugun ma nang dohot punsuna, ia gabe, mamora hulahulana, sai songoni ma nang dohot Boruna.
Songoni ma seterusna panghataion ni Paranak dohot Parboru masialusan songon nasomal (ida hata di parhusipon dohot angka hata di ulaon naasing melengkapi panghataion dst)
Parboru : dung didok angka hata nauli dohot umpama didok ma:
Siala haroromuna tu Bagas on, ai patumpol nuaeng dison: Pat ni Gaja tu Pat ni Hora, Anak ni Raja, Pahompu ni namora. Tontu adong ma sitaringotan diadong roha ni pananginangi na liat na lolo.: Hata nauli hata nadenggan, sibegeon ni pinggol, sipeopon ni roha, botima hatanami
PARANAK : dihatahon ma maksud ni anakna tu boru ni Parboru jala didok ma asa manghatai sinamot
“ ……”
Parboru : Ba nunga binege hatamuna Paranak, godang ma pasahat hamu sinamoti, dst.
Dungi masiigilan ma nasida di godang ni sinamoti, upa ni Suhut sihabolonanan, sijaloon ni Ama ni Borui. Jala tung nania do lelengna dihatai nasida asa marune tu na denggan.
Dungi dihatai ma muse, Jambar ni si Jalo Bara, Tulang, Simandokkon, Pariban, Todoan (Panghaei + Bola Tambirik) Upa ni Ompu dohot Anak Manjae.+ Tintin Marangkup.
Dungi dipasahat Paranak ma Bohi ni Sinamot tu Suhut Sihabolonan dohot Patujolo ni Jambar tu pangalambungi, dungi diganupi ma napungui dohot Pasituak Natonggi/Ingot-Ingot.
PARANAK : Dung singkop sude, dipasahat ma hatana marhite angka umpama mangido ma’af molo adong hata natarlobi dst. ……
PARBORU : Andigan ma hami ro maningkir lobu
Sian on ma ro hata “SI JALO BARA” ai najolo ndang hepeng dihatai Tuhor ni Boru, angka Horbo, Lombu, Hoda dohot angka Sere, Mas, dna. Ima umbahen na ro Parboru (SI JALO BARA) tu huta ni Paranak laho maningkir Bara/Lobu, paposhon roha ni Parboru di Sinamoti naung nioloan nasida. Alai sai adong do sian dos ni roha ima napasadahon na marhata sinamot dohot maningkir Lobu, jala molo diulahon sisongon on.
sibagi dua ma Paranak dohot Parboru di harugian na marsipanganoni.

Dung simpul sude panghataioni dohot denggan: Dibuat Suhut Parboru ma Parindahanan naimbaru; dipamasuk ma sude tudu-tudu ni sipanganoni tu parindahanani, dipanuti denggan, siboanon ni Paranaki tu hutana.

Haha manang Anggi ni Hasuhuton Parborui ma SIJALO BARA:

Borhat ma ibana dohot manang piga donganna tu Huta ni Paranak maningkir Bara/Lobu dohot isina.. Diolat ma Pinahani tu huta ni Parboru, adong ma dihuta ni Parboru naginoar “Si Ungkap Bahal” asa pamasuk Pinahani. Horbo, Lombu, Hoda dohot lan Pinahan naasing dipamasuk ma tu Bara ima nigoaran tingki i: SINAMOT NA GOK

Haha-Anggi ni Hasuhuton Paranak ma PAMARAI :, na pabarahon Pinahan nagabe Sinamot, ai molo ro tumpak sian Dongan Sabutuhana angka Dorbia do, Horbo, Lombu, ba ibana ma manjalo huhut pabarahon, paima ro si Jalo Bara ni Parboru maningkir Bara i.

Denggan ma tutu namamungka partondongon namasa ditingkion, ima naung langsung masipajonohan Pihak Paranak dohot Pihak Parboru manaringoti sangkap nasida nanaeng martondongi, gabe boi ma dohonon ndang sai sude be umbotosa molo so mardomu hata pangidoan ni Paranak dohot Parboru (biasana ala ni Sinamot) gabe ndang sai dapot be begeon endei :
mulak mulak di tangga do anak ni na so marhepeng.
Boasa mulak-mulak di tangga??

Di angka Ompunta Naparjoloi, songoni nang ditingki on di sebagian huta di Bona ni Pasogit, tong dope diulahon nasida namamungka partondongoni songon naung pinatorang di ginjangi, jala songon on ma cara pelaksanaanna.

Tidak ada komentar: