Kamis, 18 September 2008

NAMANGALUA – ULAON ADAT NAMANURUK-NURUK

1. Ala naung masihaholongan doli-doli dohot sahalak namarbaju, jala nunga dos tahi nasida asa hot ripe, alai ndang dihalomohon manang direstui natorasna be, laho ma nasida MANGALUA.
2. Ala dos ni tahi ni Paranak dohot Parboru
Alasanna: Adong do naambat di Pihak Parboru nasoboi diatasi dope, gabe didok ma tu Paranaki asa mangalua ma nasida dipudi ma di adati.
3. Ala ni godang ni sinamot nabinuhul ni Parboru dohot godang angka alasan gabe diulahon si Doli ma namangalua.

Isara ni na-mangalua:
1. ditinggalhon surat dohot saotik hepeng paboahon naung mangalua nasida
2. Dung mangalua migor ro ma manang piga halak sian Pihak Paranak tu bagas ni Parboru paboahon naung diparaja nasida Boruna.
3. Ala ndang setuju Parboru nadiluahon Boruna, alai paradat do Paranak migor ma diulahon ulaon pamasu-masuon dohot ulaon partangiangan ala naung hot ripe anak nasida, ditaruhon parboruon ni Paranak ma Ihur-Ihur ni Tudu-Tudu ni Sipanganoni tu bagas ni Parboru, molo so dijalo Parborui, diusahahon ma pasahathon tu tondong ni parboru nasolhot dope.

Molo tung pe naingkon terpaksa mangalua, saran sian panurat sai diusahahon ma mamboan Boru naniluahonnai tu bagas ni Pangula ni Huria asa sude maratur dohot denggan., asa unang adong angka sura-sura ni angka tondong

ADAT MANURUK-NURUK
Dung hira mombun muruk ni Parboru, ditingkina diutus Paranak ma Parboruonna laho mangadopi Parboru, mangelek-elek asa boi nasida nian ro manuruk-nuruk tu huta ni Parborui laos manangkasi utangna di paradaton.
Dung masipaolo-oloan, dibuhul nasida ma tingki dipanjalo ni Parboru diharoro ni Paranak laho mangulahon Ulaon Adat Na-Manuruk-nuruk
Manuruk-nuruk lapatanna: ala naung marsala iba, tar biar do roha mandapothon inganan ni Parborui, godang angka sihabiaran dibahen i gabe songon namanuruk-nuruk ma iba laho pajumpang huhut dibagasan biar ni roha. jala unang pinadirgak simanjujung songon napatuduhon gogo ingkon unduk do:
Siadopan: ditingki par ro ni Paranak laho manuruk-nuruk tu jabu ni Parboru:

1. SI UNGKAP BAHAL
Dung sahat rombongan ni Paranak di alaman ni Parborui (bahal ni Huta) ma jongjong disi manang piga halak sian Parboru.
Nilehon ma jolo parisapan tu nasida, dungi didok ma hatana:
Rajanami, huboto hami do naung sala hami pajolo holong papudi Uhum, na ro do hami naeng marsomba tu hula-hulanami laho manopoti hasalaannami, asi ma roha ni Rajai, buka hamu ma bahali asa masuk hami

SI UNGKAP BAHAL : - songoni ma lelengna dohot lojanami pajaga- jaga bahalon, hape ro hamu mangido asa hu-ungkap hami asa masuk hamu. Alai ala nanaeng manopoti sala hamu las do rohanami disi, alai jolo garari hamu jolo Upa ungkap bahal.
Paranak : Mauliate ma Raja ni hamu sijaga bahal on, ba dison otik-godan hupasahat hami ma sipalas rohamu.
Dung diungkap bahal hadapon ma muse Sordadu sitiop hujur goaran ma:

2. SANGKE HUJUR
Songon panghataion namenghadapi Ungkap Bahali, tarsongoni ma cara panghataion dohot silehonon sipalas roha nasida Goaron mai Upa Sangke Hujur.

3. PANGIHUT-IHUT : Detektip = mata-mata, jala sipasahat laporan tu Parboru, manang na
songon dia posisi ni Borunai dihuta ni Paranak.
Hadapon museon huhut gararon upana = Upa ni Pangihut-ihut

4. RAJA HUTA (Komando)
Ingkon denggan ma hata elek-elek tu Raja ni Huta ai laos nasida ma boi dohonon gabe dongan laho mangadopi Pihak Parboru
Alai diangka nadeba: Dung sidung marsipanganon, jala di nalaho mamungka manghatai Paranak dohot Parboru disi ma dipangido Parboru asa gararon: 1.Upa ni si ungkap Bahal – 2. Upa ni Sanghe Hujur – 3. Upa ni Pangihut-ihut – jala parpudi asa sahat iba namanungkun utang gararon ma 4. Upa ni Raja ni Huta.

A. ULAON DUNG MASUK PARANAK TU BAGAS NI PARBORU

Dung masuk Paranak na nijoloan ni Boruna namamboan Ampang marisi Namargoarna dohot sipanganon naasing, dipeakhon ma jolo ditonga-tonga ni inganan ni namarpungui paima disigati Pihak Parborui.(songon ditingki Ulaon Marhusip)
Pendek kata, dung disigati, dipauli Boru ni Paranak ma sipanganoni tu inganan pangaradean (dapur) paima dipungka ulaon.
Laos ditingki namasuki Paranak nunga marbaris Parboru manjalo jalang-jalang ni Paranak huhut dipatuduhon Parboru inganan di Paranak

B. Pasahat Tudu-Tudu ni Sipanganon Paranak tu Parboru.
Hatana : Rajanami, Hula-Hulanami parjolo ma hami pasahathon Hamauliateon ni rohanami tu Tuhanta Pardenggan Basai dipandonganionNa di hami ro mandapothon hamu Hula-Hulanami jala hudapot hami hamu di bagas na-marampang namarjualon dibagasan hahipason dohot las ni roha manjalo hami. Huboto hami do tangkas Rajanami balga ni hasalaannami maradophon hamu ima napajolo holong anaknami dohot borumu, papudi uhum, dibaheni ma hami ro tu adopanmu Rajanami manomba hamu sampulu jari pasampulu sada simanjujung manopoti hasalaannami i, ai molo sala ni anakna, sala ni Amangna doi. Hutopoti hami ma Rajanami hasalaannami i.

Dison, Rajanami hupasahat hami ma tudu-tudu ni sipanganon tu adopanmu laho manubut rohamu dihasalaannamii, tung songonon pe naboi dope patupaonnami laho manomba hamu Rajanami, las ma rohamu manjalo jala ihut tusi dohononnami ma:
Godang sibutong-butong, otik sipir ni Tondi, tung songon on dope naboi tarpatupa hami laho manomba hamu Rajanami, pamurnas mai tu daging saudara tu bohi, sipalomak imbulu mai sipaneang holi-holi sai songon bagot namarhalto ma natubu dirobean, las ma rohani hula-hulanami manjalo huhut manganhon, mandok mauliate ma hami namangalean. Botima, huhuasinami Rajanami.

(Parboru manariashon namanjalo tudu-tudu ni sipanganon tu dongan tubu, boru dohot Raja na ginokkon na pungui, huhut laos digora Boruna paradehon Dengke sipasahaton nasida)

Pasahat Dengke Parboru:
Dihamu Parboruon naro mandapothon hami di bagason, nunga dipasahat hamu tu hami tudu-tudu ni sipanganon nuaeng antong hupasahat hami ma tu hamu Dengke Simudur-udur, Dengke si-Tio, Dengke sahat, dohot pangidoan asa unang be masa angka namangarsahi roha ni dongan tu joloan on, alai sai Asi ma Roha ni Tuhanta, sai mudur-udur ma antong parhorason panggabeani dihita tu joloan on, songon tio ni rohamunai ro mandapothon hami sai tioma nang angka pansamotani jala dengke sahat ma on sai sahat ma pasu-pasu ni Tuhanta dipartondongonta tu joloan on. Songon on pe dengke nahupasahat hami on, las ma rohamu manjalo

Masijalangan – hundul be tu ingananna – martangiang sian Paranak. – Mangan
Dung sidung marsipanganon:
Parboru : Manungkun taringot tu tudu-tudu ni sipanganon
Paranak : Surung-Surungmu doi Rajanami
Songon ditingki Na Marhusip dipasoding Boru ni Parboru tudu-tudu ni sipanganoni
mamungka ma manghatai)
Panungkun sian Pihak Parboru tu suhut Parboru:
Gokkon sipaimaon jou-jou sialusan dst, dst
Dialusi suhut paidua: parhorason panggabean dst. dst.
(Songon angka contoh naung adong diginjangi taringot ni panghataion dung sidung mangan).

Terakhir: didok panunghun ma: poltak Bulan Tula si Raja Manggule Na ro tondongta mandapothon hamu, mamboan sipanganon natabo dohot hami maulae, mauliatema. (dipasahat ma panghataion tu Parboru/Raja Hatana)

Manungkun Paranak ma Dongan Tubu ni Parboru:
- dipungka ma taringot tu sipanganon ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
- dialusi: parhorason panggabean………………………………
- disungkun: mardongan songon nahundul ………………………
- dialusi paranak ma:
Horas ma jala gabe Rajanami, mauliate ma di Tuhanta Pardenggan Basai mauliate ma dohononnami nang tu hamu saluhutna Hula-Hulanami, Paribannami, Raja ni Dongan Sahuta nahuadopi hami nuaeng dison diharadeon ni rohamu manjalo hami na ro tu bagas namarampang namarjual, namarsangap namartua sigonggom pangisina, mamboan anaknami dohot parumaennami, Borumu laho manopoti hasalaannami Rajanami, diangka pangalaho ni Anaknami napajolo holong papudi uhum ima naparajahon Borumu.
Nunga sala hami disi, ai molo hasalaan ni anakniba, hasalaan ni natorasna do i, laos dison do hahadolinami dohot angkangborunami pangintubu di anaknamion, asa rap ma hami marsomba tu hamu Rajanami asa olo hamu mamaafhon hasalaannami i huhut manjalo anaknamion gabe anakmu nang pe naung sala ibana maradophon hamu ditingki nasalpui.
Songoni ma jolo sombanami Rajanami.

Parhata sian Parboru:
Mauliate ma di hamu Amangboru, sintong do nidokmunai nunga pajolo gogo hamu papudi uhum, nuaeng ro hamu manopoti salamu, tarjalo hami do i ai songoni pe pambahenmu tu hami, marsak hami saluhut, alai tutu Dame nasian Tuhanta do namian dihita, nunga mulbas rohanami dung huida hami bohi ni Borunami, hipas do ibana huida hami. Taringot tu pangidoanmunai dapot do i oloannami anggo hami sandiri alai jolo pature hamu ma jolo somba-sombamu tu si ungkap bahal, sanghe hujur, pangihut-ihut dohot Raja ni huta asa dung sidung denggan diadopi hamu nasida asa hulehon hami angka alusnami tu hamu.
- ( disada alus: nunga husomba hami nasida nangkining Rajanami, ai anggo soi beha ma parmasuknami laho mangadopi Rajai)
- (disada alus muse: dia ma nasida Rajai si ungkap bahal asa husomba hami, dia ma Rajai sitiop Hujur asa husomba hami asa disanghe hujuri, dia ma nasida Rajai pangihut-ihut asa husomba hamu paulbas loja nasida – diama Rajai Rajani Huta asa husomba hami asa diondingi jala didongani hami laho mangadopi hamu Raja ni Hula-Hulanami
- Dung sidung sudenai digarari Paranak, didok ma asa mangido panuturion sian Parboru dohot angka pasu-pasu.
- Dialusi Parboru dohot angka Boruna songon on:
- Jolo pasahat hamu ma pasituak natonggi tu sude hami napunguon asa hupasahat hami hata nauli hata pasu-pasu tu hamu.
- Paranak manuru Anakna dohot Parumaenna pasahat Pasituak Natonggi tu sude hula-hula napungu dibagasi.

Parhata ni Paranak:
Rajanami, ia nunga husomba hami hamu sude songoni nunga hupasahat hami pasituak natonggi tu hamu asa olo ma hamu Rajanami mamafhon hami dihasalaannamii jala pangidoannami laos pasu-pasu hamu ma hami Rajanami asa tiur-tiur angka sidalanan tujoloanon.

Parhata ni Paranak:
Alai tahe asa tung sude mardame-dame parjolo ma jolo dohononanmi asa mangido maaf Anaknami dohot Parumaennami tu hamu hula-hulanami tarlobi ma tu Tunggane dohot Inangbaonami dibagason. (laos disuru ma jongjong anak dohot parumaeni marsomba tu adopan ni Simatuana laho mangido maaf huhut didok hatana)

Anak dohot Parumaen jongjong huhut marsomba dijolo ni Simatuana mandok:
Parjolo ma hami mandok mauliate tu Amanta Debata Pardenggan Basai.
Di hamu Amang dohot di hamu Inang, songoni nang disude hamu nahuparsangapi hami, marsomba ahu sampulu jari pasampulusada simanjujung manopoti hasalaanhu maradophon hamu diangka ari nasalpui dinahuparaja Borumu so dohot parbinotoanmu, huluahon ibana sian jolomu, huarsahi hamu holan ala ni natarboan rohangku ahu namanghaholongi borumunaon. Huhilala do songon dia muruk dohot hansit ni rohamu hubahen alai namarsomba ma ahu nuaeng mangido lambas ni rohamu asa olo hamu mamaafhon ahu disude hasalaanhi maradophon hamu, maaf ma Amang, Inang jala marsomba ahu mangido haradeon ni rohamu asa jalo hamu ma ahu gabe anakhonmu,
Pos ma rohamu Amang, Inang sai nahaholonganhu do Borumunai sian sude roha dohot pangalahonhu, sai boan hamu ma hami di tangiangmu asa sai didongani Tuhanta hami dinamandalani ngolu parsaripeonnamion.
Botima pangidoanhu Amang, Inang, mauliate ma dihamu.

Parhata sian Parboru:
Ima tutu Amang Hela nang di Borunami, nunga ditanda hamu salamu jala malas rohanami dinaditopoti hamu hasalaanmu tu hami tarlobi tu simatuamu, sai sahat ma angka nauli sahat ma nadenggani tu hamu tujoloanon pasu-pasuon ni Tuhanta.
Laos dipasahat ma panghataion tu Parboru:
I pe Angkang, nang di Angkang Boru nunga dibege hamu panopotion ni hasalaan ni Helanta dohot Borunta ba nuaeng hupasahat ma tu hamu

Parboru/Pangintubu:
di hamu Amang Hela nang di ho Boru Hasian, songoni ma balga ni arsak ni rohanami dibahen hamu, tarlobi pangalaho ni Borunghon, tung mansai hansit rohanami, so nahuorai hami hamu mardongan alai songoni ma pambahenmu tu hami, hansit situtu rohanami haru so tarbereng hami angka tondong, hira hami nasai mangambati pardonganonmu, so binoto alana gabe songoni pambahenmu tu hami. Alai tutu, nunga ro hamu manopoti hasalaanmunai tu hami, nunga mulbas muruknami, humaafhon hami ma hamu jala dohononnami ma:
Siboru buas siboru bakkara, molo dung puas dao soada mara.
sai dipasu-pasu Tuhanta ma parsaripeonmunaon, didongani hamu tongtong mandalani ngolumuna, sai tubuan laklak ma hamu tubuan singkoru, tubu sanggar di parsopoan, sai tubuan anak ma hamu tubuan boru asa jengkar-jengkar di hangoluan. Songoni ma jolo hatanami tu hamu, horas ma hamu horas nang hami angka natua-tuamu. Botima.

Dihamu Lae nang dihamu Ito, diharoromunaon mandapothon hami mamboan Anakmu, Helanami, dohot parumaenmu, Borunami, manopoti sala hamu tu hami ala ni pangalaho ni anakhonta, dohononnami ma Lae, Ito: Pat ni Gaja tu Pat ni Hora, Anak dohot Boru ni Raja do hamu jala natoruk jala burju marroha. Sai dipasu-pasu Tuhanta ma hamu, pature-ture parumaenmunaon, ditambai di hamu angka si las nirohai tu joloanon, ba nunga dipature hamu angka roha ni naloja salelengon, namarsak, namuruk, sudemai, nunga lambas dalani dibahen hamu, ma buka be pintunami manjalo hamu manang andigan pe ro hamu.
Botima jolo hatanami Lae nang dihamu Ito, horas ma.

C. Dung sahat hata ni Natoras ni Borui, diuduti ma muse manghatai

Parhata ni Paranak:
Mauliate ma dihamu sude Rajanami, dilambas ni rohamunai mamaafhon hami disude hasalaannami maradophon hamu, Marjengga-jengga ma pinasa, marmutik antajau, nalambas marroha do hamu hula-hula jala natongtong mamasu-masu.
Pangidoannami Rajanami, alai unang dok hamu sian tangan siat botohon alai pangidoannami tu adopan ni Rajai molo tung dos tahinta sada nidanggur dua nahona; diharoronamion Rajanami beha molo laos tauduti ma namarhata sinamot, manungkun somba ni uhum, somba ni adat sipasahatonnami tu hamu, Otik godang siampehononmu somba ni uhum somba ni adat ontak ni natarbahen hami oloannami do hamu., alai ingot hamu Rajanami dihata ni umpamai namandok:
Madekdek ma lanteung, tu bona ni parira, unang dok hamu hami parteus molo so taroloi hami somba ni uhum pinangidomuna, silehonon do nasoada.
Songoni ma Rajanami pangidoannami.

D. MANGHATAI SINAMOT DOHOT MANGARANGRANGI ULAON

1. Panghataion namasa dison ndang beda sian panghataion di Ulaon Marhusip
2. Ulaon di Alaman ni Paranak
3. Sinamot : Rambu Pinudun (sude harugian di Ulaon i, tanggungan ni Paranak
4. Aekgodang tu Aeklaut, Dos ni roha do sibahen nasaut..
5. Marhata sidenggan-denggan – Martangiang Hula-hula – Selesai.

E. ULAON DINAMANGGARARI ADAT NI NAMANGALUA (MANGADATI)

Pelaksanaan ni Ulaon songon Ulaon Adat Taruhon Jual
Ulaon Namangadati (manggarar Adat ni Namangalua)

Ro ma PARBORU tu Huta ni Paranak, rap dohot Dongan Tubuna, Raja naginokkon, Boruna, Berena dohot sude horong ni Hula-Hula nasida.
Diboan PARBORU ma Dengke Simudur-udur, Ulos Herbang, si Pir ni Tondi sesuai tu panghataion nasida ditingki na marhata sinamot/manghusipi sinamot.

Nunga dibagasan jabu (gedung) hian anggo Suhut Paranak, Pangoli (namangaluai) dohot Pardihutana, paimahon haroro ni Hula-Hulana Parboru i.

Sude tamue ni Paranak pe nunga masuk tu bagasan Gedung, alai anggo Parboru di-luar dope paima ro gora, jou-jou ni Protokol Paranak.
Beda ni Ulaon Mangadati ni na-Mangalua dohot na Taruhon Jual ima:
molo Taruhon Jual jolo rap masuk do Penganten dohot Suhut Paranak dohot Natoras ni Boru tu bagasan Gedung. Dung tolhas tu Podium, mulak Natoras ni Boru tu ruar, asa rap masuk anon nasida rap dohot angka Dongan Tubuna dung ro panjou ni Protokol Paranak. Ima namasa di Jakarta on.

F. ULAON PASAHAT SULANG-SULANG NI PAHOMPU

Dos do tata cara ni Ulaon Adat di Ulaon Napasahat Sulang-sulang ni Pahompu dohot Ulaon Mangadati di Namangalua.
Ai na rap mangalua do i, alai molo migor namanuruk-nuruk dung mangalua dumenggan ma i sian dung mardakdanak asa mangadati (napasahat sulang-sulang ni Pahompu)
Molo (Pasahat Sulang-Sulang ni Pahompu) nunga sanga manang piga anakhon ni namangaluai asa mangadati.

Tamba ni hatana dinamanopoti salana didok : Songoni pe pangalahonami mangarsahi hamu tong mamasu-masu do hamu Rajanami nunga dipasahat Debata pasu-pasuna di hami ima ditubu ni Anak dohot di tubu ni Boru.

Sudena panghataion sian namamungka manopoti sala, mangarangrangi dohot pesta pe ndang pola haru adong bedana, holan i tutu, mangadopi Hula-Hula dung mardakdanak ndang pola songon biar ni halak na baru mangalua.

Jala godang do halak Batak angka namarjogal roha di kedua-belah Pihak, gabe olo sahat tu na monding namangaluai ndang MANGADATI.

Ulos Herbang : 1. tu na Mangalua
Songon napasahat Ulos Herbang di Ulaon Taruhon Jual
2. tu na pasahat Sulang-Sulang ni Pahompu
Songon napasahat Ulos Herbang di Ulaon Taruhon Jual + Ulos Parompa tu Pahompu.

Parjambaran Juhut : tu Ulaon na-dua on, songon di Ulaon Taruhon Jual.

Biasana, na dapot tarida diangka na MANGALUA ndang migor ro nasida manopoti sala alai jolo leleng do, deba ma manang piga anakhonna, dohot maksud, memang, dao ma ummura ulahononhon ulaoni sian nalangsung mangadati isarana ulaon na manuruknuruk.

2 komentar:

Pardede mengatakan...

Horas Amang, apakah ada umpasa kepada orang yang mangalua?

Unknown mengatakan...

Horas amang, songon dia do Muse parsidung ni ulaon manuruk nuruk i..?
Ulaon na khusus manuruk nuruk amang.