Kamis, 18 September 2008

PATUA HATA LAOS MARHUSIP

A. MARHUSIP / MANGHATAI SINAMOT
Ulaon pangolihon Anak manang pamulihon Boru do Ulaon naumbalga dimasyarakat ni Halak Batak. Dibahen i naeng ma nian parjolo dihubungi Paranak manang Parboru angka Dongan Tubuna Raja Parhata di angka Ulaon nanaeng pamasaon nasida be, jauh-jauh hari, unang gabe adong namanghurangi ditingki ulaon i asa sude terlaksana dohot denggan.
B. RAJA PARHATA (PARSINABUNG)

Di sude marga do di halak Batak adong Raja Parhata didok ma i Pangituai ni Adat di-nasasaompu, hirahira naboi panungkunan ma on diangka Ulaon di masyarakat Batak Ala pangidoan ni Paradaton di Halak Batak namandok: Tinallik huling-huling, tarida holi-holi, molo marulaon nasaparadaton Hahadoli-Anggidoli ma nagabe Panamboli (Parsinabung). Molo ni ida jala nidodo panghilalaan ni dongan Raja Parhata/Siulahon Paradaton diangka nasaompu saparadaton, sipata tung mansai lungun do. Tanggung Jawab ni ibana diangka ulaon i sian mamungka sahat tu nasidung ingkon lehononna tingkina, gogona dohot sude pingkiranna. Sipata ditadinghon ulaonna dohot angka haporluan ni keluargana holan ala tanggung jawab laho mangulahon ulaon ni donganna di angka ulaon paradatoni.
Panamboli/Parsinabung = Raja Parhata Panungkun manang Raja Parhata Pangalusi.

Songon contoh :
Molo marulaon Pangolihon Anak ma Keluarga Hutagalung, kebetulan ulaon on di Pomparan ni Miralopak (Datu Harean manang Tuan Napitu). Sai dipaingot Raja Parhata ni namarulaon i do Suhut i asa unang lupa manggokkon pomparan ni Anggidoli sian si Rajainaina jala dilehon angka goar nasida sian na-Opat Ompui: Matasapiak Langit; Datu Sorga; Sibulung Motung dohot Partombus dohot Boruna tu suhut i.
Tung so ditanda suhut Paranak manang Parborui manang naise sigokkononna I alai ingkon dihaporluhon Suhut namarulaon i ma pasahathon Gokkon i jala diondolhon asa ro nasida tu ulaon i..Sesuai tu sistem panghataion songon napinatorang diginjang i gabe rap marlas ni roha ma angka namardongan tubu..
Ai molo pinasangap Dongan Tubu, marsangap ma nang iba jala marture ma ulaon nanaeng si ulaoni. Ai didok do tutu: Sisolisoli uhum, siadapari gogo.
Unang ma nian main tembak tu Dongan Tubu na ro di Mata ni Ulaoni, so tung gabe sega tingki ni dongan tubu ala so tarjuasa pangidoan ni Dongan Tubuna.

Asa masipasangapan, masihaholongan angka namardongan tubu disude kondisi, unang ma nian songon namangait tu ngadol; molo di haporluonna, naeng ro jala mian angka donganna, hape di haporluan manang di ulaon ni donganna, ditadingkon dohot alasanna be. Unang ma songoni sifat di hita Molo so adong apala naporlu situtu, sai olo ma hita mandongani dongantai di ulaon nasida sahat tu nasidung. Ai hita be pe adong do tingkina ingkon marulaon.

Di Pomparan ni Guru Mangaloksa si Opat Pisorani holan Raja na Barat dohot Raja Hutagalung na ma ra na sai tong saulaon. Anggo di nadua Ompunai nunga sipata idaon na so saulaon nasida umpamana : Raja Hutapea dohot Raja Lumbantobing, jala di Jakarta on Raja Panggabean Lumbanratus dohot Lumban Siagian ndang apala saulaon be dohot Raja Simarangkir.
Dibaheni, tama hita namardongan tubu Pomparan ni si Raja Hutagalung masipasangapan namarhaha-maranggi di sude ulaon paradatoni, asa sude renta jala marlas ni roha mandok mauliate tu Tuhanta Pardenggan Basai.

C. ULAON ADAT PRAKTIS
Ala Ulaon Adat Praktis do nanaeng padomu-domuonta songon nasomal taulahon dihuta pangarantoan di Jakarta dohot nahumaliangna, ra didok roha ndang pola jolo tataringoti angka ulaon adat namasa diangka luat naasing tarlobi ulaon adat namasa di Bona ni Pasogit. Alai sai ni surathon do asa adong songon pandangan di hita.

Manambai parbinotoanta taringot di Paradaton nalobi lengkap, boi ma jahaonta diangka Buku-Buku Adat napinature ni sada-sada Marga. Molo isi ni Silindung do panurat ni Buku Adat ba tar-gumodang ma disi idaon Adat ni Silindung, songoni do nang angka dongan nasian Toba, Samosir, Humbang, Angkola, Hullang, Karo, Simalungun d.n.a. Molo boi sude do Paradaton ni sada sada luat manang marga ingkon botoonta pinomat ni holan umbotosa (passip), asa molo disada-sada tingki ingkon berhadapan hita dohot nasida di angka paradaton unang gabe logam-logamon hita.
Alai molo pajumpang iba dohot namasa sisongoni, pantun ma iba marpanungkun, nipatutoru diri asa dipasangap dongani iba. Ingkon parbahul-bahul nabolon do Raja Adat diadopan ni angka Dongan Tubu, songoni nang di tonga-tonga ni maujana.
Molo naeng mangadopi marga naasing, laho mamungka partondongon, ingkon pantun disude panghataion, unang herma-herma.

Tidak ada komentar: